Oportunizm jako bezowocna droga wyjścia z kryzysów społeczeństwa burżuazyjnego

Nota tłumacza: Niniejszy wywiad jest tłumaczeniem tekstu opublikowaanego na stronie: https://www.rf-news.de/2022/kw01/der-opportunismus-als-untauglicher-ausweg-aus-den-krisen-der-buergerlichen-gesellschaft

Wywiad ze Stefanem Engelem, szefem zespołu redakcyjnego Revolutionärer Weg, na temat publikacji książki, czyli Revolutionärer Weg nr 37, zatytułowanej «Kryzys ideologii burżuazyjnej i oportunizmu».

Rote Fahne: Książka «Kryzys burżuazyjnej ideologii i oportunizmu» ukaże się na początku stycznia 2022 roku. Czego mogą spodziewać się zainteresowani czytelnicy?

Stefan Engel: Ta książka jest drugą częścią naszej czteroczęściowej serii książek pod tytułem «Kryzys ideologii burżuazyjnej i nauka o sposobie myślenia». Zajmuje się najróżniejszymi odmianami współczesnego oportunizmu, który pretenduje do wyciągania ogólnospołecznie ważnych wniosków z różnych kryzysów czy nowych problemów społecznych. Ponieważ wszystkie one - tak jak stare burżuazyjne idee - oparte są na burżuazyjnej ideologii, wobec których rzekomo stanowią alternatywę, prędzej czy później muszą ponieść klęskę.

Oportunizm od samego początku był nurtem w ruchu robotniczym. Od ponad 100 lat jest nieodłącznym elementem światowego systemu imperialistycznego. Lenin krytykował:

"oportunizm za poświęcanie podstawowych interesów ruchu na rzecz chwilowych korzyści lub względów opartych na najbardziej krótkowzrocznej, powierzchownej kalkulacji."

Wyrządził on już wiele szkód w rewolucyjnym ruchu robotniczym i był nieraz w stanie poważnie zahamować walkę wyzwoleńczą klasy robotniczej i uciskanych narodów. Ostatecznie jest on skazany na porażkę, ponieważ nie odpowiada obiektywnej rzeczywistości. Podsyca jedynie złudzenia dotyczące kapitalistycznego systemu społecznego. Wzmaga wyzysk i ucisk robotników i niepotrzebnie przedłuża cierpienia szerokich mas. Oportunizm jest ciągle na nowo odtwarzany przez imperializm, dlatego nie zaniknie sam z siebie. Rozwinięta w książce polemika z oportunizmem powinna pomóc w zrozumieniu jego reakcyjnego charakteru i wyższości socjalizmu naukowego.

Rote Fahne: Znajdujemy się w środku czwartej fali pandemii COVID-19, która pomimo szeroko zakrojonych szczepień przynosi światu nowe rekordowe liczby osób zarażonych, ciężko chorych i umierających z powodu pandemii. Czy w obliczu tego dramatycznego rozwoju sytuacji nie ma nic ważniejszego niż zajęcie się oportunizmem?

Stefan Engel: Nawet jeśli zdecydowana większość społeczeństwa zastosuje się do rządowego zalecenia szczepień, zachowania dystansu i regularnych badań, to i tak pozostanie duży problem z zarządzaniem kryzysowym przez rządy federalne i landowe. Nie mówię teraz o reakcyjnym «proteście» tak zwanych «Querdenker»1, którego absurdalność jest nie do prześcignięcia. Mówię o uzasadnionym pragnieniu większości społeczeństwa dotyczącym rzetelnej polityki informacyjnej, terminowej i odpowiedniej ochrony przed wirusem COVID-19 oraz sprawnego systemu opieki zdrowotnej.

Czwarta fala pandemii COVID-19 jeszcze nie ustąpiła, a już szykuje się piąta. Można odnieść wrażenie, że wciąż powtarzają się te same błędy i zaniedbania w zarządzaniu kryzysowym, które niepotrzebnie przyczyniają się do setek tysięcy zachorowań i tysięcy nowych zgonów. Czy mamy do czynienia po prostu z bandą głupców lub ignorantów w rządzie? Co jest powodem powtarzających się niepowodzeń w zarządzaniu kryzysowym? Dlaczego rząd zawsze chce uprawiać tak krótkowzroczną politykę, choć wszyscy już wiedzą, że pandemii można i trzeba zdecydowanie przeciwdziałać w porę, zanim się szeroko rozprzestrzeni, a nie dopiero wtedy, gdy setki tysięcy osób zostaną zarażone, a tysiące umrą?

Nasza nowa książka zajmuje się przede wszystkim ideologicznymi podstawami katastrofalnego zarządzania kryzysowego, zwłaszcza neopragmatyzmem i pozytywizmem. Dla neopragmatyzmu jedynym kryterium jest «natychmiastowa użyteczność». Jest to nic innego jak usprawiedliwienie podporządkowania całego społeczeństwa interesom kapitału. Na tej podstawie nie da się rozwiązać choćby jednego problemu mas. Neopragmatyzm wraz ze swoim bratem bliźniakiem, pozytywizmem, odrzuca wszelkie podstawy naukowe i dlatego nie może formułować trafnych prognoz, które byłyby niezbędne dla kompleksowej profilaktyki w zwalczaniu pandemii w najprawdziwszym tego słowa znaczeniu. W przypadku zarządzania kryzysowego związanego z pandemią wirusa COVID-19 pozytywistyczna metoda prób i błędów okazuje się rażącym zaniedbaniem.

Te dwa kierunki ideologiczne w ideologii burżuazyjnej są podstawą każdego zarządzania kryzysem, który to jest dziś najważniejszym zadaniem każdego imperialistycznego i kapitalistycznego rządu. Książka nie skupia się tylko na zarządzaniu kryzysowym w pandemii COVID-19. To również nie byłoby właściwe. Udawanie, że pandemia COVID-19 jest jedynym problemem, z którym boryka się dziś ludzkość, jest właśnie elementem burżuazyjnego zarządzania kryzysowego. Ani słowem nie wspomina się na przykład o obecnym globalnym kryzysie gospodarczym i finansowym, który rozpoczął się już w 2018 roku. Zamiast tego problemy gospodarcze są mylnie i jednostronnie podporządkowane na rzecz pandemii COVID-19.

Ponadto, mało kto mówi już o walce klasowej, a jedynie o konfrontacji z «Querdenker». Słuchając burżuazyjnych polityków można odnieść mylne wrażenie, że ludność nie dzieli się dziś na kapitalistów i robotników, lecz na zwolenników i przeciwników szczepień. W miarę jak narasta chaos kryzysu kapitalistycznego, jesteśmy również świadkami powszechnej dezorientacji ideologicznej wśród mas. Każdy politycznie myślący i odpowiedzialnie działający człowiek musi dziś zadać sobie pytanie, jaki jest jego stosunek do światowego systemu kapitalistycznego. Oprócz obłędnego bogactwa, produkuje on miliony nieszczęść i zagraża podstawom ludzkiego życia. Czy będziemy tańczyć tak, jak nam zagrają i ostatecznie pogrzebiemy marzenie o wyzwolonym społeczeństwie tylko dlatego, że socjalizm musiał przyjąć tymczasową porażkę w wyniku rewizjonistycznej zdrady w Związku Radzieckim lub w Chinach? Czy też pomożemy gigantycznemu postępowi wiedzy naukowej i praktycznym osiągnięciom w produkcji społecznej przełamać pragmatyzm i oportunizm i włączyć się w konieczny rewolucyjny przewrót społeczny?

Rote Fahne: Czy możesz przybliżyć książkę naszym czytelnikom?

Stefan Engel: Książka rozpoczyna się od polemiki z fantazjami amerykańskiego filozofa Francisa Fukuyamy o «końcu historii». Po upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku dał on wyraz życzeniowemu myśleniu rządzących, że kapitalizm raz na zawsze zatriumfował nad socjalizmem. W dalszej części książki zajmujemy się porażką neoliberalizmu. Ukazuje on upadek burżuazyjnej gospodarki na podstawie zarządzania kryzysowego rządów w czasie globalnego kryzysu gospodarczego i finansowego w latach 2008-2014. Książka przedstawia fundamentalną krytykę rozwiniętego przez Gerharda Schrödera i Tony'ego Blaira neoreformizmu, którego kryzys w Niemczech trwa i w dalszym ciągu pogłębia się od czasu obalenia rządu Schrödera/Fischera w 2005 roku. Kontynuowana będzie również analiza i krytyka nowych wariantów neorewizjonizmu. Należą do nich teorie sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Chin Xi Jinpinga, reakcyjna i idealistyczna «teoria Juche» Kim Il Sunga w Korei Północnej, a także trockizm, marksizm salonowy, czy różne antyautorytarne i anarchistyczne teorie ze spektrum tzw. radykalnej lewicy.

Wraz z hucznym nadejściem cyfryzacji powstało wokół niej prawdziwe zamieszanie. Wszystkie związane z tym burżuazyjne i drobnomieszczańskie teorie tworzą nowe iluzje na temat kapitalistycznej rzeczywistości i sprzeciwiają się rewolucyjnej wizji obalenia kapitalizmu. Konieczna jest trzeźwa analiza tego, jak nowoczesne siły wytwórcze rozwijają się jako materialne przygotowanie do socjalizmu oraz jak jednocześnie masowo rozwijają swoje destrukcyjne działanie w imperialistycznym systemie światowym.

Książka pokazuje, że wszystkie warianty oportunizmu charakteryzują się dystansowaniem się od socjalizmu naukowego, fałszowaniem lub wręcz odrzucaniem materializmu dialektycznego i historycznego oraz lekceważeniem lub wręcz negowaniem rewolucyjnej walki klasowej, w której wiodącą rolę pełni klasa robotnicza. Klasa robotnicza i szerokie masy muszą nauczyć się dostrzegać wszystkie te oportunistyczne formy burżuazyjnej ideologii. Bez rozprawienia się z zasadniczymi odmianami oportunizmu nie dojdzie do nowego zrywu w walce o socjalizm.

Rote Fahne: W wyborach federalnych we wrześniu 2021 roku SPD i Zieloni zdołali nieco odbudować swoją pozycję i wspólnie z FDP utworzyć nowy rząd. Czy to już koniec kryzysu reformizmu?

Stefan Engel: Czas funkcjonowania wszelkich prób ożywienia reformizmu w nowych wariantach jest coraz krótszy. Nawet głoszona w wielkich słowach przez nowy rząd «transformacja społeczno-ekologiczna», która na razie budzi jeszcze pewne nadzieje wśród mas, zostanie zdruzgotana przez rzeczywistość imperializmu. W umowie koalicyjnej nie ma mowy o środkach zapobiegawczych mających powstrzymać szybko nadchodzącą globalną katastrofę ekologiczną. Nie ma też koniecznych i zdecydowanych środków natychmiastowych mogących tej katastrofie przeciwdziałać. Zamiast tego rząd koalicyjny niejasno przedstawia perspektywę tak zwanej «neutralności klimatycznej» do 2045 roku. Zgodnie z nią emisje gazów cieplarnianych i działania kompensujące mają się wzajemnie równoważyć. Nawet na szczeblu UE przedstawia się cyniczny pogląd, że energia jądrowa powinna być zaliczana do energii zrównoważonej.

Nie ma wzmianki o tym, jak rząd zamierza poradzić sobie z problemami, które zagrażają podstawom wyżywienia ludzkości takim jak: groźna dziura w warstwie ozonowej, wymieranie gatunków, wycinanie lasów tropikalnych, rosnące skażenie nuklearne świata, nadmierna i niekontrolowana eksploatacja zasobów naturalnych, dramatyczne zanieczyszczenie i zaśmiecanie oraz występujące w oceanach strefy martwych wód2. Ochrona środowiska służy partiom rządowym jedynie jako strategia kampanii wyborczej oraz jako legitymizacja programu inwestycyjnego dotowanego z pieniędzy podatników. To kipiące źródło zysku dla kapitału finansowego. Z uwagi na to, że konsekwentna ochrona środowiska nie jest zgodna z utrzymaniem imperialistycznego systemu światowego i jego sposobu produkcji, nowy rząd nie może zaoferować nic więcej. Kapitalizmu nie da się «przekształcić», gdyż jego praw nie da się arbitralnie zlikwidować. Bojowo nastawiony młodzieżowy ruch ekologiczny będzie musiał to zrozumieć oraz z pomocą naszej pracy u podstaw na małą skalę zwrócić się ku socjalizmowi naukowemu.

Rote Fahne: W nowej książce znajduje się również rozdział «Odrodzenie ideologii faszystowskich na nowej podstawie» oraz rozdział o «teoriach spiskowych». Jak tak otwarcie reakcyjne kierunki mieszczą się w książce, która traktuje głównie o oportunizmie?

Stefan Engel: Neofaszyzm i faszystowskie teorie spiskowe nie są oczywiście częścią oportunizmu. W książce chodzi o to, że nie można przeciwdziałać narastaniu neofaszyzmu za pomocą oportunizmu. Ruch «Querdenker», który jest w dużej mierze zorganizowany i ukształtowany przez neofaszystów, swoich zwolenników znaleźć może jedynie wśród masy ezoteryków, antyszczepionkowców i innych drobnomieszczańskich warstw. Ci ludzie nie zajmują pryncypialnie antyfaszystowskiego stanowiska. Oczywiście uprawniona jest krytyka rządowego zarządzania kryzysowego. Ale nie każda krytyka jest postępowa i pożyteczna dla ruchu robotniczego. Maszerowanie u boku faszystów przeciwko rządowi należy potępić i z zasady się mu sprzeciwić.

MLPD ma wyjątkowo krytyczne stanowisko w sprawie zarządzania kryzysowego rządu federalnego w związku z pandemią COVID-19. Przynosi ono wyraźne korzyści rządzącym monopolom międzynarodowym, przerzuca ciężar pandemii na szerokie masy oraz ogranicza ich burżuazyjne demokratyczne prawa i wolności. Przyjmujemy stanowisko «zero COVID-19», ponieważ uważamy, że należy unikać każdej infekcji COVID-19 i każdej spowodowanej przez niego śmierci. Wiedząc doskonale, że jest to wyrok śmierci dla dziesiątek tysięcy ludzi z pewnością cynizmem jest mówić, że należy pozwolić, aby liczba zakażeń sięgała liczbie łóżek na oddziałach intensywnej terapii. Nie mamy żadnej sympatii dla takiej antyludzkiej polityki, ponieważ jesteśmy ideologicznie zaangażowani w interesy klasy robotniczej i szerokich mas ludności, a nie w maksymalizację zysków rządzących monopoli. Istnieją ideologiczne powody, dla których mity spiskowe mogą powodować zamieszanie nawet w obrębie ruchu robotniczego. Zgodnie z tymi mitami, COVID-19 miałby być niczym innym, niż grypą. «Globalna elita finansowa» miałyby celowo zainscenizować pandemię COVID-19 aby zniewolić całą ludzkość zaaranżowanym «nowym początkiem». Tak jakbyśmy od dawna nie żyli w imperialistycznym systemie światowym, w którym niewielka grupa międzynarodowego kapitału finansowego sprawuje rządy autokratyczne nad całym społeczeństwem.

Nie jest od razu oczywiste, dlaczego ludzie, których do tej pory uważaliśmy za postępowych, mogą przyjmować tak zawiłe konstrukcje merytoryczne. Powszechne przekonanie, że "stamtąd wszystko jest godne zaufania" jest niewątpliwie oparte na doświadczeniu mas. Jednakże drobnomieszczańska mentalność oportunistyczna stwarza gotowość do podążania za takimi mitami spiskowymi. Ponadto, ruch «Querdenker» odwołuje się do drobnomieszczańskiego indywidualizmu, który jest bardzo rozpowszechniony w dzisiejszym społeczeństwie. Zgodnie z nim «wolność» człowieka polega na robieniu i nierobieniu tego, co się chce.

Rewolucyjny ruch robotniczy i socjalizm naukowy mają inną koncepcję wolności. Zakładają, że wolność polega przede wszystkim na zrozumieniu konieczności. Jeśli klasa robotnicza tylko poprzez szczepienia może zagwarantować sobie wolność do strajku, demonstracji, zgromadzeń i utrzymania siebie i swoich rodzin w jak najlepszym zdrowiu, to nie ma ona problemu z wprowadzeniem powszechnych i obowiązkowych szczepień. Tylko z jasnym, proletariackim, klasowym punktem widzenia można odróżnić uzasadnioną krytykę rządu od reakcyjnej, faszystowskiej demagogii.

Rote Fahne: Książka ukazuje się osiem miesięcy po pierwszym tomie zatytułowanym «Kryzys ideologii burżuazyjnej i antykomunizmu». Jest to stosunkowo kró

Stefan Engel: Pracowaliśmy nad wszystkimi czterema tomami jednocześnie przez wiele lat. Dlatego ostatnie osiem miesięcy nie było okresem poświęconym opracowaniu całego materiału, lecz tylko ukończeniem drugiego tomu. Pewnym ułatwieniem w celu rozpowszechniania książki, przyswajania zawartej tam wiedzy oraz dyskusji nad nią jest publikowanie każdego numeru z osobna, indywidualnie. Mogłoby się to okazać niekorzystne, jeśli w ten sposób zostałaby utracona wewnętrzna spójność tych czterech tomów. Dlatego też konieczne jest zachowanie jak najkrótszych odstępów czasowych pomiędzy publikacjami poszczególnych tomów. Ostatnia książka, która się ukazała to «Kryzys ideologii burżuazyjnej i antykomunizmu». Istnieje ścisły związek między antykomunizmem a oportunizmem. Oportunizm w «ruchu lewicowym» jest dziś zasadniczo zasilany przez postawę ustępującą, konformizm oraz dostosowanie się do reguł, które wyraża. Innymi słowy zasilany jest on oportunizmem wobec antykomunizmu.

Rote Fahne: Nowa książka zajmuje się wieloma filozofami i politykami, z których niektórzy są wysoko cenieni przez partnerów szerszego sojuszu, w którym znajduje się MLPD. Czy takie ideologiczne spory nie powinny być odłożone na bok dla dobra pracy tego sojuszu?

Stefan Engel: Praca w sojuszu proletariackim, czy to w jednostce operacyjnej, czy w pracy w bezpartyjnych samoorganizacjach, powinna zawsze odbywać się na zasadzie wspólnej walki, bezpartyjności, niezależności finansowej i otwartości ideologicznej. Nie należy tego rozumieć jako zamiatania ideologicznych czy politycznych sprzeczności pod dywan. Praktyczna współpraca i wynikające z niej stosunki oparte na zaufaniu oferują raczej najlepsze możliwości polubownego rozwiązywania spornych kwestii.

W książce czytamy:

"Sojusznicza praca z wieloma krytykowanymi w tej książce nurtami musi rozwijać dialektykę jedności we wspólnej walce przy zachowaniu ideologicznej i politycznej niezależności.”

Na przykład, krytycznie odnosimy się do Abdullaha Öcalana, który propaguje iluzję «demokratycznego konfederalizmu», jednocześnie zniesławiając «marksizm-leninizm jako nieudany». Ponieważ urzeczywistnienie tego «demokratycznego konfederalizmu» miałoby się odbyć bez zmiany systemu, zakłada on oczywiście, że rządzący międzynarodowy kapitał finansowy dobrowolnie i pokojowo zrezygnuje ze swojej nieograniczonej władzy. Historia od dawna dowodzi, że coś takiego nie działa w imperialistycznej, uzbrojonej po zęby strukturze światowej. Dlaczego mielibyśmy ukrywać naszą krytykę tego stanu rzeczy? Nasza szczera solidarność z kurdyjską walką o wyzwolenie nie może być interpretowana i praktykowana jako bezkrytyczne przyjmowanie fałszywych poglądów. Tylko na podstawie pryncypialnej, ideologicznej konfrontacji można przygotować strategiczny sojusz klasy robotniczej z drobnymi i średnimi chłopami oraz drobnomieszczańsko-intelektualnymi warstwami pośrednimi.

Z drugiej strony, sojusze, które rezygnują z takiej debaty i opierają się na oportunistycznym dostosowaniu do błędnych poglądów, nie mają perspektyw na przyszłość i są skazane na porażkę. Dlatego też w styczniu, podczas demonstracji Lenin-Liebknecht-Luxemburg w Berlinie, po raz pierwszy zaprezentujemy książkę publicznie.

Rote Fahne: Bardzo dziękuję za wywiad i gratuluję nowej książki!